Yeni Gerçekçilik Akımının Sonu ve Üçüncü Dünya Sineması ile İlişkisi
Faşist döneminde engellenen zamanın genç sinemacıları, 1950’li yıllarda özgür biçimde sinema endüstrisine adım atınca yeni gerçeklikte, farklı yorumlar ve bakış açıları getirmişler, yeni yol ayrımlarının oluşmasını sağlamışlardır. (1)
Ayrıca değişen tarihsel koşullar da, toplumdaki beklentileri de paralellinde etkilemiştir. Sivas’ın aktardıklarına göre İtalya hem politik hem ekonomik olarak bir bölünmüşlük ve değişim sürecine girmiştir. Politikada Hıristiyan Demokratların başa gelmesi, anti-faşist cephenin zayıflamasına neden olmuş; ülke iki düşman kampa bölünmüştür. Ekonomik alandaysa İtalya, bir tarım ülkesinden bir endüstri ülkesine dönüşürken aynı zamanda kuzey ile güney arasındaki ekonomik ve toplumsal dengesizlik artmaya başlamıştır.
Sonuçta, 1950'lerin kültürel ortamını hareketsizlik, dincilik ve iki cephe arasında bölücü çatışma belirler ve yeni gerçekçi sinema gerçekte olduğundan daha fazla bir muhalefet sanatı ve kültürü olarak algılandığından dolayı egemen sınıfın hedefi haline gelmiştir. (2) Akım tartışmaları sanatsal düzeyden ideolojik düzleme doğru kaymıştır. Tüm bu değişimler kaçınılmaz olarak yeni gerçekçi akımın yerini, farklı bakış açılarına bırakmasına neden olmuştur. Akımın öncüleri (Luchino Visconti, Roberto Rosselini ve Vittorio) ve diğer yönet-menleri (Giaconio Gentilomo, Aldo Vergano, Alessandro Blasetti, Alberto Lattuada, Luigi Zampa, Renato Castellani, Pietro Germi, Giuseppe De Sautis) 50'li yıllarda gerçekçi anlatımdan uzaklaşmışlar ve farklı türlerde deneme çalışmalarına devam etmişlerdir; öte yandan, akımın yönetmenleri 60'lı yılların yeni İtalyan sinemasının temellerini atmışlar ve 60'lardan günümüze kadar uzanan sürede oluşturulan tüm gerçekçi yaratımlar için bir okul görevini üstlenmişlerdir. (3)
Sonuç olarak, gerçeklik ve estetik anlatımı birleştirerek sinema diline yeni kalıplar getiren ve diğer ülke sinemalarının da gelişimine etkisi olan bu akımın hem dünya sinemasında hem de İtalyan sinemasında önemli etkiler bırakmıştır. Öyle ki, üçüncü dünya sinemasının ortaya çıkmasında ve gelişmesinde İtalyan yeni gerçekçiliğinin etkileri yadsınamaz boyuttadır.
Üçüncü Sinemanın kökeni İtalyan yeni gerçekçiliğinin kökeniyle, her ikisinin de İkinci dünya savaşının yarattığı ortamın sonucu olmasından dolayı benzerdir. Yeni Gerçekçilik İtalya’da yaşanan zulme başkaldırıyken, onun asiliği, sömürge olan üçüncü dünya ülkelerinin savaştan sonra verdiği anti-emperyalist mücadele açısından sinema cephesine ışık tutmuştur.
Toplumsal konumları açısından yeni gerçekçi sinemaya yakın olan üçüncü dünya sinemacıları orta sınıf üyesi, kentli ve genellikle Batı tarzında, eğitim almış ve pek çoğu ve İtalya’da bulunup yeni gerçekçilikle tanışmış yönetmenlerdir. Zeynep Çetin Erus üçüncü dünya sinemasını incelediği makalesinde İtalyan yeni gerçekçiliğinin Üçüncü dünya sinemasına ‘çekici’ gelmesini “benimsenen üretim biçimi ve yeni gerçekçi yönetmenlerin duruşu” olarak ikiye ayırmaktadır. (4) Yeni gerçekçiliği açıklarken ilk dönemlerde zorunluluktan (Rosellini- sınırlı maddi imkan) sonrasında da tercihen (De Sica) belli yöntemlerin (dış mekânlarda, amatör oyuncularla çekim) kullanıldığını ve yönetmenlerin içinde yaşadıkları sefalet ve yoksulluğu sinema anlatımlarıyla gerçekçi biçimde aktarmayı başardıklarını belirtmiştik. Üçüncü dünya sinemasını oluşturan yönetmenlerden, örneğin Arjantin’li Fernando Birri sinemasındaki gerçekçiliği “kamerayla gerçekçi bir şekilde belgelemek, azgelişmişliği halkın bakış açısından filme almak” şeklinde ifade etmiştir. Küba’nın ve Brezilya’nın bu akımdan etkilenen önemli yönetmenleri de (Tomâs Gutierrez Alea ve Nelson Pereira dos Santos gibi) yeni gerçekçiliğe çok şey borçlu olduklarını belirtseler de üçüncü dünya sineması yönetmenlerinin aklındaki ideolojide “ulusal bağımsızlık, halk savaşı ve kimlik kazanımı” gibi sorunlar vardır. (5)
Sonuç
Sonuç olarak, Hollywood’un seyirciyi eğlendirmeye (ve uyutmaya) yönelik melodramlarında, ya da Avrupa’nın birey odaklı sinemasında arzuladıkları siyasi (ve hatta anarşik) yönü bulamayan sinemacılar, gene Avrupa sinemasının bir parçası olan ama döneminin çıplak gerçekliğini sunan anti-faşist yeni gerçekçilik akımına kendilerini daha yakın görmüşlerdir. Bu etkileşim, ulusal bir sinema olan İtalyan yeni gerçekçiliğinin, uluslararası bağlamdaki önemine bir kez daha işaret etmektedir.
Son söz olarak Yeni Gerçekçilik hem biçim hem içerik açısından dönüm noktası teşkil ederek, İtalyan sinemasının dünya sinema sahnesine çıkmasını sağlamıştır; hem getirdiği farklı bakış açılarıyla- ve ‘her koşulda film çekilebilir’ iddiasını kanıtlamış olmasıyla- uluslararası alanda ‘ezilmişlerin’ sinemasına ilham kaynağı olmuştur.
Dip Notlar:
1. Peyami Çelikcan Avrupa Sineması ve İtalyan yeni Gerçekçiliği, Toplum Bilim Dergisi sayı 18 İstanbul: Ocak 2005 Bağlam Yay.sf: 88
2. Ala Sivas İtalyan Sineması İstanbul : Es Yay, 2004. Sf:42
3. Ala Sivas İtalyan Sineması İstanbul : Es Yay, 2004. Sf:43
4. Esra Biryıldız, Zeynep Çetin Erus, Üçüncü Sinema ve Üçüncü Dünya Sineması, İstanbul :2007 Es Yayınları Sf: 24
5. A.g.e.sf:23-24
KAYNAKÇA
ANA BRITANNICA : Genel kültür ansiklopedisi, Ana yayıncılık A.Ş. İstanbul: 2000 Cilt 22
Biryıldız Esra, ; Erus, Zeynep Çetin, Üçüncü Sinema ve Üçüncü Dünya Sineması,
İstanbul :2007 Es Yayınları
Chansel, Dominique “Ulusal Ve İdeolojik Nefret: İkinci Dünya Savaşı” ,Beyaz Perdedeki Avrupa Tarih Öğretimi Ve Sinema Çev. Nurettin Elhüseyni İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları Haziran 2003
Çelikcan, Peyami Yeni Gerçekçilik Sinema Akımları / A. Acarsoy ; Der. D. Derman. Ankara : Med-Campus A126 Proje Yayınları, 1997
Çelikcan, Peyami Avrupa Sineması ve İtalyan Yeni Gerçekçiliği, Toplum Bilim Dergisi sayı 18 İstanbul: Ocak 2005 Bağlam Yay.
Gevgilili, Ali Çağını Sorgulayan Sinema Ankara : Bağlam, 1989
Monaco James Bir Film Nasıl Okunur? Sinema Dili, Tarihi Ve Kuramı Sinema, Medya Ve Multilmedya Dünyası Çev. Ertan Yılmaz Oğlak Yay. İstanbul:2002
Morandini Morando, Faşizmden Yeni-Gerçekçiliğe İtalya : Dünya sinema tarihi / editör, Geoffrey Nowell-Smith; çev. Ahmet Fethi. İstanbul : Kabalcı Kitabevi, 2003.
Orr, John Sinema ve modernlik; çev. Ayşegül Bahçıvan Ankara : Ark yay, 1997
Sivas, Ala İtalyan Sineması İstanbul : Es Yay., 2004
Teksoy Rekin, Sinema Tarihi İstanbul: Oğlak Yayıncılık, 2005.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder